روشنفکران و جامعه

توضیحات

کتاب روشنفکران و جامعه پژوهشی سترگ دربارهٔ روشنفکران و اقدامات آن‌ها در طول تاریخ روشنفکری است. از آنجا که هدف این کتاب بررسی الگوهاست، فقط به روشنفکران دورهٔ معاصر محدود نمی‌شود بلکه شامل الگوهایی است که در بسیاری موارد، به مدت دست‌کم دو قرن نام آن‌ها در طبقهٔ روشنفکران مورد بحث و تبادل نظر بوده است. این کتاب شامل بررسی الگوهای عمومی است، بنابراین تلاش نمی‌کند تا تک‌تک جزئیات را توضیح دهد. در عین حال صرفاً مجموعه‌ای از نقدهای وارده بر برخی روشنفکران نیست، اگرچه نمی‌توان الگوی تفکری را بدون بررسی مثال‌های واقعی آن تفکر نقد کرد.

 کتاب روشنفکران و جامعه، تاریخ روشنفکران قرن بیستم اروپا نیست اما تلاش می‌کند تا برخی از پدیده‌های معماگونهٔ روشنفکران سراسر دنیا را رمزگشایی کند، زیرا دنیای روشنفکری بر کل جامعه اثر می‌گذارد. این کتاب به جای استنباط کلی از آثار یا رفتار برخی روشنفکران، نگرش، انگیزه‌ها و محدودیت‌های ورای الگوهای عمومی یافت شده در بین اعضای طبقهٔ روشنفکر، در گذشته، حال و همچنین گفته‌ها و تأثیر آن‌ها بر جوامع مخاطبشان را تحلیل می‌کند.

اگرچه هم‌اکنون نیز دربارهٔ زندگی‌نامه یا ایدئولوژی برخی روشنفکران برجسته چیزهای زیادی می‌دانیم، اما در مورد ماهیت و نقش روشنفکران به‌عنوان یکی از گروه‌های جامعه تحلیل‌های سیستماتیک بسیار کمتری صورت گرفته است. کتاب حاضر قصد دارد این تحلیل را انجام دهد و نتایج آن‌را برای هموارکردن مسیری ارائه دهد که جامعهٔ ما و تمدن غرب توسط طبقهٔ روشنفکر به آن سمت سوق داده می‌شوند.

اگرچه این کتاب دربارهٔ روشنفکران است، اما برای روشنفکران نوشته نشده‌ است. هدف کتاب شناخت این پدیدهٔ اجتماعی مهم و ارائهٔ آن به کسانی است که مایل هستند آن‌ را در هر مسیری از زندگی که ممکن است باشند، استفاده کنند و با دیگران به اشتراک بگذارند. 

هدف برخی از مطالعات مربوط به تاریخ روشنفکران، خصوصاً مطالعات مربوط به تفاوت‌های ایدئولوژیکی آن‌ها، شرح نگرش‌های اجتماعی با تکیه بر تفاوت ارزش‌ها در بین طرف‌های مخالف و با موضوعات مختلف است. اما، کتاب روشنفکران و جامعه قصد دارد تفاوت‌های ایدئولوژیکی را از طریق فرضیه‌های بنیادی مختلف دربارهٔ حقایق زندگی، ذات انسان، ماهیت و نحوهٔ توزیع دانش شرح دهد. تفاوت‌های ایدئولوژیکی مبتنی بر تفاوت ارزش‌ها در نهایت بر وجود سلیقه‌های مختلف پایدار هستند که گفته می‌شود در این‌باره اختلاف نظری وجود ندارد. اما تفاوت‌های مبتنی بر باورهای مربوط به حقایق، علّیت، ذات انسان، ماهیت و نحوهٔ توزیع دانش در نهایت به پرسش‌هایی دربارهٔ ادراکات مختلف از دنیای واقعی می‌رسند که به فرضیاتی منجر می‌شوند که می‌تواند از لحاظ تجربی مورد بررسی قرار گیرند.